Tuổi thơ & Gia đình
Marie Curie (tên khai sinh là Maria Sklodowska) sinh ra tại Warsaw (Ba Lan) trong một gia đình có truyền thống hiếu học nhưng gặp nhiều khó khăn tài chính. Cha bà là giáo viên vật lý và toán, mẹ là hiệu trưởng trường nữ sinh nhưng mất sớm khi Marie mới 10 tuổi. Tuổi thơ của Marie gắn liền với những mất mát, cơ cực, nhưng chính điều đó đã hun đúc cho bà ý chí kiên cường và đam mê học tập mãnh liệt.
Trong một lá thư gửi chị gái, Marie viết: “Em thật sự ngu ngốc như thế trong suốt những ngày còn lại của cuộc đời mình. Em đã mơ về Paris, nhưng hi vọng đến đó đã rời bỏ em từ lâu, bây giờ, khi cơ hội xuất hiện thì em không biết phải làm gì. Em là kẻ bất hạnh hiếm thấy trong thế giới này.” Nhưng bất chấp nỗi tuyệt vọng sâu sắc, Maria đã xác định nguyên tắc đầu tiên của mình là không bao giờ để bản thân gục ngã trước bất cứ ai hay bất cứ sự kiện gì. Cô tập trung vào “sự vật, chứ không phải là con người” và sẽ luôn trung thành với tầm nhìn của mình, ngay cả khi hoàn cảnh không thuận lợi để thực hiện mục tiêu mong muốn.
Nhận ra rằng giấc mơ luôn nằm trong tâm trí của mình nhiều năm, Maria quyết định tới Paris tiếp tục việc học. Mùa thu năm 1891, với số tiền ít ỏi trong túi, cô lên đường với 40 rúp và một chiếc rương đựng đồ. Tới thời điểm đó, tám năm đã trôi qua kể từ ngày cô tốt nghiệp trung học.
Những năm tháng đầu tại Paris là chuỗi ngày vô cùng khó khăn. Để giữ ấm vào những đêm đông không có lò sưởi, Marie phải mặc hết tất cả quần áo mình có. Đã có lần cô ngất xỉu trong thư viện vì đói và lạnh, nhưng chưa bao giờ từ bỏ đam mê tri thức.
Một đoạn thơ của Marie Curie
Tuổi trẻ ta, bao tháng năm vất vả
Ngày gian lao cho đến lúc về già
Khi nhìn quanh, bạn đồng niên giờ đã
Tìm vui đời với hạnh phúc, xa hoa
Nhưng ta vui với những điều ta biết
Vì trong căn gác nhỏ, đơn côi
Ta tìm thấy niềm đam mê mãnh liệt
Cảm hứng từ những bộ óc tuyệt vời.
Những ý tưởng ngập tràn căn phòng chật
Chúng dắt ta đến vùng đất li kì
Chúng thôi thúc ta đuổi theo sự thật
Và kiếm tìm ánh sáng trong tầm tay.
Ánh sáng đó ta ước ao tìm được,
Khi hăng say, ta muốn hiểu nhiều thêm
Cuộc đời ta định nghĩa bằng tri thức
Sứ mệnh này ta luôn giữ trong tim.
Sự nghiệp, Phát minh & Những khó khăn
Marie Curie gặp gỡ và kết hôn với Pierre Curie – người bạn đời, đồng thời là cộng sự nghiên cứu gắn bó suốt đời. Tình yêu khoa học và sự hỗ trợ của Pierre đã giúp bà dấn thân nghiên cứu sâu về hiện tượng phóng xạ – lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ thời bấy giờ.
- Khám phá phóng xạ: Marie Curie là người đầu tiên đặt tên "radioactivity" (phóng xạ), mở ra kỷ nguyên mới cho vật lý hiện đại.
- Phát hiện hai nguyên tố mới: Bà cùng Pierre Curie phát hiện ra polonium (theo tên quê hương Ba Lan) và radium – hai nguyên tố có hoạt tính phóng xạ mạnh.
- Hai giải Nobel danh giá: Marie Curie là người phụ nữ đầu tiên đoạt Nobel, và là người duy nhất từng nhận hai giải Nobel ở hai lĩnh vực khác nhau: Vật lý (1903) và Hóa học (1911).
Thành công đến với biết bao khó khăn, định kiến và nguy hiểm: Marie từng làm việc trong phòng thí nghiệm tồi tàn, thiếu thốn thiết bị, tiếp xúc với phóng xạ mà không có biện pháp bảo vệ nào. Dù vậy, bà chưa từng nản lòng, luôn sống giản dị, khiêm tốn và tận hiến cho khoa học đến cuối đời.
Nhờ sự kiên cường và lòng nhân ái, trong Thế chiến thứ nhất, Marie Curie đã sáng chế xe X-quang di động, đào tạo hàng trăm nữ kỹ thuật viên phục vụ cứu chữa thương binh – để lại dấu ấn nhân văn sâu sắc trong lịch sử nhân loại.
Đời sống cá nhân & Tình yêu
Cuộc sống riêng tư của Marie Curie là một chuỗi thử thách và cống hiến không ngừng. Tình yêu với Pierre Curie vừa là động lực lớn, vừa là điểm tựa giúp bà vượt qua khó khăn, định kiến xã hội. Khi Pierre mất đột ngột trong tai nạn năm 1906, Marie đã vượt lên nỗi đau, một mình tiếp tục sự nghiệp, nuôi dạy hai con gái và trở thành nữ giáo sư đầu tiên của Đại học Sorbonne.
Con gái cả của bà – Irène Joliot-Curie – sau này cũng trở thành nhà khoa học vĩ đại, cùng chồng đoạt giải Nobel Hóa học năm 1935, tiếp nối di sản trí tuệ và lòng nhân ái của mẹ.
Di sản & Ảnh hưởng
Marie Curie không chỉ là nhà khoa học xuất sắc mà còn là biểu tượng bất tử của trí tuệ, lòng dũng cảm, sự kiên định và vị tha. Những nghiên cứu tiên phong của bà mở đường cho y học hiện đại, vật lý nguyên tử, mang lại hy vọng cứu sống hàng triệu người trên thế giới.
Những hiểu lầm phổ biến
- Không chỉ là "nữ hoàng phóng xạ": Marie Curie còn là nhà giáo, nhà nhân đạo, người mở đường cho nữ giới trong khoa học hiện đại.
- Bị kỳ thị vì là phụ nữ ngoại quốc: Suốt sự nghiệp, bà từng đối mặt nhiều định kiến tại Pháp, nhưng vẫn kiên cường vượt qua tất cả.
- Chưa từng làm giàu từ phát minh: Dù phát hiện ra radium vô giá, bà không đăng ký bằng sáng chế, dành thành tựu cho khoa học và nhân loại.
- Không ngừng học hỏi: Đến cuối đời, bà vẫn trực tiếp hướng dẫn, truyền cảm hứng cho các thế hệ nhà khoa học trẻ.
Famous Quotes by Marie Curie
- "Nothing in life is to be feared, it is only to be understood."
- "I was taught that the way of progress was neither swift nor easy."
- "Be less curious about people and more curious about ideas."
- "One never notices what has been done; one can only see what remains to be done."
- "You cannot hope to build a better world without improving the individuals. To that end, each of us must work for our own improvement."
Sách tham khảo đại chúng
Marie Curie – Nhà nữ khoa học tiên phong, người hai lần đạt giải Nobel
Biên soạn: Huỳnh Công Tước – Dịch ngày 21/07/2022
Cuốn sách tái hiện chân dung Marie Curie: từ tuổi thơ cơ cực ở Ba Lan, hành trình chinh phục tri thức đến hai giải Nobel lịch sử, là nguồn cảm hứng lớn về trí tuệ, ý chí và lòng nhân ái vượt mọi định kiến.