Tuổi thơ, Gia đình & Tư chất
Louis Pasteur sinh ngày 27 tháng 12 năm 1822 tại Dole, nước Pháp, trong một gia đình thợ thuộc da nghèo. Ngay từ nhỏ, ông không phải học sinh xuất sắc nhưng đã nổi bật với đức tính kiên trì, ý chí mạnh mẽ và óc quan sát sắc bén. Gia đình ông luôn động viên con học tập, rèn luyện đạo đức, biết sống trách nhiệm với cộng đồng.
Trong bức thư gửi cho em mình khi đi học trung học xa nhà, Pasteur đã chia sẻ: “Mọi hành động và việc làm đều luôn phục tùng ý chí, và trong bất kể trường hợp nào thì làm việc cũng có bạn đồng hành là sự thành công. Có ba điều luôn cùng nhau chi phối toàn bộ cuộc đời của mỗi con người, đó là: Ý chí, lao động và thành công.”
Gia đình nhỏ & Bi kịch cá nhân
Louis Pasteur kết hôn với Marie Laurent – ái nữ của hiệu trưởng trường đại học nơi ông giảng dạy, vào ngày 29 tháng 5 năm 1849. Họ có năm người con nhưng hai người đã qua đời trước tuổi trưởng thành vì bệnh truyền nhiễm, một nỗi đau lớn và cũng là động lực để Pasteur dấn thân vào nghiên cứu phòng chống bệnh tật cho nhân loại.
Hành trình khoa học & Những phát minh vĩ đại
- Khám phá môi trường sống của vi sinh vật: Pasteur phát hiện rằng mỗi loại vi sinh vật đều cần điều kiện thích hợp riêng để tồn tại. Có loại cần không khí (vi sinh vật ưa khí), có loại chỉ sống khi được cách ly khỏi không khí (vi sinh vật kỵ khí).
- Tiệt trùng Pasteurization: Ông sáng chế ra phương pháp tiệt trùng bằng nhiệt – ứng dụng bảo quản sữa, rượu, thực phẩm, cứu sống hàng triệu người.
- Chứng minh bệnh tật do mầm bệnh bên ngoài: Ông bác bỏ quan niệm lỗi thời cho rằng bệnh sinh ra từ chính cơ thể, mà khẳng định do vi sinh vật (vi khuẩn, virus...) xâm nhập từ môi trường bên ngoài.
- Vắc-xin phòng bệnh: Pasteur nghiên cứu, phát triển các loại vắc-xin phòng bệnh dại, than, tả, cứu sống vô số người trên thế giới.
- Đặt nền móng cho miễn dịch học: Qua nghiên cứu về đáp ứng miễn dịch, ông đặt nền móng cho ngành miễn dịch học hiện đại.
- Cải thiện vệ sinh y tế: Nhờ các nghiên cứu của Pasteur, thói quen vệ sinh được nâng cao, tỉ lệ tử vong do nhiễm trùng trong bệnh viện giảm mạnh.
- Tranh luận và bảo vệ lẽ phải: Khi bị đồng nghiệp và người có quyền lực chỉ trích, gọi là “kiêu ngạo, tự phụ, ngu ngốc”, Pasteur vẫn giữ vững lập trường: “Sẽ thật không đúng đắn nếu tôi đầu hàng, nếu tôi buông xuôi để sống qua ngày, nếu tôi không hành động để bảo vệ lẽ phải!”
Ông luôn trăn trở về nguyên nhân của quá trình lên men, nguồn gốc của nấm men… và đã say mê tìm tòi, thí nghiệm để làm sáng tỏ những câu hỏi này, đặt nền tảng cho ngành vi sinh vật học.
Giải thưởng & Vinh danh
- Huân chương Bắc Đẩu Bội Tinh Pháp (Légion d'honneur).
- Thành viên Viện Hàn lâm Khoa học Pháp, Viện Hàn lâm Y học Pháp, Hội Hoàng gia Anh.
- Tượng đài, trường học, viện nghiên cứu Pasteur được đặt tên trên toàn thế giới.
- Bằng tiến sĩ danh dự, vinh danh ở nhiều quốc gia châu Âu.
- Tên ông được đặt cho hàng ngàn con phố, bệnh viện, phòng thí nghiệm khắp thế giới.
Những hiểu lầm & bài học từ Pasteur
- Không phải là học sinh xuất sắc thời nhỏ: Thành công của Pasteur đến từ nghị lực, lòng kiên trì và tinh thần không ngừng học hỏi.
- Bị phản đối và hoài nghi: Nhiều phát minh của Pasteur từng bị giới khoa học nghi ngờ, nhưng ông vẫn kiên trì chứng minh bằng thực nghiệm.
- Sự hi sinh cho khoa học: Pasteur từng bị liệt nửa người do đột quỵ nhưng vẫn miệt mài nghiên cứu, cống hiến trọn đời cho y học.
- Bài học về đạo đức khoa học: Pasteur luôn đặt lợi ích của cộng đồng lên trên, đề cao trung thực, phụng sự nhân loại.
Famous Quotes by Louis Pasteur
- "Dans les champs de l'observation, le hasard ne favorise que les esprits préparés."
(Trong lĩnh vực quan sát, may mắn chỉ đến với những ai đã chuẩn bị.) - "Science knows no country, because knowledge belongs to humanity."
- "Let me tell you the secret that has led me to my goal: my strength lies solely in my tenacity."
- "One does not ask of one who suffers: What is your country and what is your religion? One merely says: You suffer. That is enough for me."
- "Sẽ thật không đúng đắn nếu tôi đầu hàng, nếu tôi buông xuôi để sống qua ngày, nếu tôi không hành động để bảo vệ lẽ phải!"
- "Ý chí, lao động và thành công – ba điều luôn cùng nhau chi phối toàn bộ cuộc đời của mỗi con người."
Di sản & Ý nghĩa
Louis Pasteur là người đặt nền móng cho khoa học vi sinh, miễn dịch, phòng bệnh và an toàn thực phẩm. Cuộc đời, sự nghiệp và đạo đức khoa học của ông là biểu tượng bất diệt cho lòng nhân ái, nghị lực và tinh thần cống hiến cho nhân loại.
Những phát minh của Pasteur thay đổi mãi mãi lịch sử y học – trở thành “nhà thuốc của nhân loại”, người cứu sống nhiều người nhất trong lịch sử loài người.
Sách tham khảo đại chúng
Louis Pasteur – Nhà thuốc của nhân loại (bản ngày 17/2/2022)
Biên soạn: Rasmus Hoài Nam
Cuốn sách kể lại tuổi thơ, hành trình vượt khó, các phát minh vĩ đại và những bài học đạo đức khoa học – cống hiến trọn đời cho sức khỏe nhân loại.