Tuổi thơ & Gia đình
Isaac Newton sinh ra tại Woolsthorpe, Lincolnshire, Anh Quốc, trong một gia đình nông dân nghèo. Cha ông mất trước khi ông chào đời, mẹ tái hôn và gửi Newton cho bà ngoại nuôi từ khi còn rất nhỏ. Lớn lên trong sự cô lập, Newton tỏ ra ít nói, hướng nội và say mê với việc chế tạo các thiết bị, trò chơi sáng tạo cho dân làng.
Khi còn nhỏ, Newton thường nghĩ ra những trò khiến dân làng vừa thích thú vừa sợ hãi, như sáng chế cối xay gió nhỏ chạy bằng sức chuột khi không có gió, hay thả diều ban đêm với đèn lồng khiến dân làng tưởng là ma quỷ xuất hiện.
Newton không thích học những môn triết học, ngữ pháp hay các bài học quy chuẩn ở trường, nhưng ông đặc biệt đam mê với những bộ sách về khoa học tự nhiên của các bậc tiền bối. Nhằm khuyến khích Newton học tốt hơn, thầy giáo đã đưa cho ông một số sách khoa học nhưng đều viết bằng tiếng Latin hoặc Hy Lạp. Từ đó, ông quyết tâm chăm học lại các môn ở trường để đọc được những tác phẩm ấy. Đó cũng là bước ngoặt giúp Newton tự rèn luyện khả năng tự học, tự nghiên cứu suốt đời.
Năm 1661, Newton vào Đại học Cambridge. Thời kỳ đại dịch hạch, trường đóng cửa, Newton về quê tự học. Giai đoạn này, ông đã đặt nền móng cho nhiều ý tưởng lớn về toán học, quang học, chuyển động và hấp dẫn.
Isaac Newton cả đời không kết hôn, không có con, sống cô đơn và gần như chỉ tập trung vào nghiên cứu khoa học và triết học tự nhiên. Ông được biết đến là người rất khép kín, đôi khi xa lánh xã hội, có ít bạn thân, và thường xuyên quên các cuộc hẹn với đồng nghiệp vì quá đắm chìm vào công việc nghiên cứu.
Sự nghiệp, Giảng dạy và Ba định luật Newton
Sau khi trở lại Cambridge, Newton được bổ nhiệm làm giảng viên môn toán. Dù quy định của trường yêu cầu ông phải trở thành giáo sĩ Anh giáo, Newton không muốn đi theo con đường tôn giáo. Nhờ thỉnh nguyện đặc biệt, nhà vua đã cho phép Newton giữ chức giáo sư toán học mà không phải chịu chức giáo sĩ, nhờ vậy ông tiếp tục sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu khoa học.
Ngoài nghiên cứu, Newton còn đóng góp lớn cho xã hội khi làm Giám đốc Sở đúc tiền Hoàng gia Anh, trực tiếp tham gia cải cách hệ thống đúc tiền và chống nạn tiền giả – một vấn đề nhức nhối của Anh thời đó.
Sự nghiệp và Những phát minh lớn
Sau khi quay lại Cambridge, Newton nhanh chóng gây tiếng vang trong giới học thuật. Tác phẩm vĩ đại nhất của ông là Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica (1687), đặt nền móng cho cơ học cổ điển, nêu ba định luật chuyển động, và phát biểu định luật vạn vật hấp dẫn nổi tiếng.
- Ba định luật Newton về chuyển động – nền tảng vật lý cổ điển.
- Định luật vạn vật hấp dẫn – mọi vật thể đều hút nhau với lực tỉ lệ thuận khối lượng và nghịch đảo bình phương khoảng cách.
- Khai sinh giải tích độc lập với Leibniz – công cụ toán học mạnh mẽ cho vật lý.
- Lý thuyết ánh sáng – Quang học: Chứng minh ánh sáng trắng là tổng hợp của các màu, phát minh lăng kính, kính thiên văn phản xạ (Newtonian telescope).
- Đóng góp lớn cho số học, đại số, và lý thuyết phương trình.
Tác phẩm để đời của Newton là Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica (1687), đặt nền móng cho cơ học cổ điển và trình bày ba định luật nổi tiếng:
- Định luật 1 – Quán tính: Một vật đứng yên sẽ đứng yên, một vật chuyển động sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều nếu không có lực tác dụng bên ngoài.
- Định luật 2 – Động lực học: Gia tốc của một vật tỉ lệ thuận với lực tác dụng lên nó và tỉ lệ nghịch với khối lượng của nó (F = ma).
- Định luật 3 – Phản lực: Mọi lực tác dụng đều có một phản lực cùng độ lớn và ngược chiều (“Mỗi hành động đều có một phản ứng bằng và ngược lại”).
Những hiểu lầm phổ biến
- Truyền thuyết quả táo: Newton không “phát minh ra hấp dẫn” nhờ táo rơi trúng đầu, mà câu chuyện này chỉ thể hiện sự tò mò quan sát của ông.
- Không duy nhất khai sinh giải tích: Gottfried Leibniz cũng độc lập sáng lập giải tích, gây tranh cãi suốt thế kỷ 17-18.
- Không phải lúc nào cũng “thiên tài vui vẻ”: Ông từng có thời kỳ trầm cảm, xung đột cá nhân, thậm chí xa lánh cộng đồng khoa học.
- Dành rất nhiều thời gian cho giả kim, chiêm tinh, thần học: Phần lớn ghi chép Newton để lại không liên quan khoa học thuần túy.
Những câu nói nổi tiếng của Isaac Newton (Famous Quotes)
- “If I have seen further, it is by standing on the shoulders of giants.”
- “I can calculate the motion of heavenly bodies, but not the madness of people.”
- “Truth is ever to be found in simplicity, and not in the multiplicity and confusion of things.”
- “To every action there is always opposed an equal reaction.”
- “What we know is a drop, what we don't know is an ocean.”
- “Tact is the knack of making a point without making an enemy.”
Nhận định: Điều gì làm nên một Isaac Newton?
Newton là biểu tượng của trí tuệ, sự kiên trì, tò mò và năng lực tự học phi thường. Không chỉ đặt nền móng cho vật lý hiện đại, ông còn thay đổi cách con người nhìn về vũ trụ, đặt câu hỏi về tự nhiên bằng ngôn ngữ toán học chặt chẽ.
Tuy vậy, Newton cũng là một con người đầy mâu thuẫn: vừa thông thái, vừa cô độc, cầu toàn và đôi lúc khó gần. Chính sự cô lập, thời gian tự học và khát khao khám phá tận cùng bản chất tự nhiên đã giúp ông đạt được những thành tựu vĩ đại, nhưng cũng khiến ông rơi vào cô đơn, nhiều lúc bi quan.
Di sản Newton để lại là minh chứng cho sức mạnh của trí tuệ, lòng kiên trì, và sự can đảm dám đặt câu hỏi khác biệt với thời đại. Ông mãi mãi là nguồn cảm hứng cho mọi nhà khoa học, kỹ sư, người đam mê học tập và sáng tạo trên thế giới.