Tuổi thơ & Gia đình

Charles Darwin sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống học vấn ở Shrewsbury, Anh. Cha ông – Robert Darwin – là bác sĩ nổi tiếng; ông nội – Erasmus Darwin – là nhà khoa học và triết gia có tầm ảnh hưởng. Tuy nhiên, tuổi thơ Darwin không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Ông bị xem là "học sinh bình thường", say mê sưu tầm bọ cánh cứng, hóa thạch và khám phá thiên nhiên hơn là học trong trường lớp.

Darwin hiểu rằng cha ông sẽ để lại cho ông một khối tài sản kếch xù để sống trong nhung lụa nên ông gạt bỏ mọi thúc bách trong việc tiếp nhận những kiến thức y khoa vô tận và cần thiết để trở thành bác sĩ. Sau hai năm, cha ông nhận ra là Darwin không muốn làm bác sĩ và đề nghị ông trở thành một tu sĩ. Mặc dù không quá sùng đạo, Darwin cũng không nghi ngờ chân lý của kinh thánh. Trở thành tu sĩ nghĩa là ông có thể theo đuổi đam mê cá nhân với lịch sử tự nhiên, giống như mục sư nổi tiếng - nhà tự nhiên học Gilbert White.

Darwin ghi danh tại trường Christ’s College, Cambridge ngày 15 tháng 10 năm 1827, nhưng vì ông đã quên kha khá tiếng Hy Lạp, nên ông phải được gia sư dạy kèm tại nhà trước khi lên lớp ở Cambridge.

Hành trình Beagle & Khám phá vĩ đại

Bước ngoặt đến vào năm 1831, khi Darwin được mời tham gia chuyến hải trình khảo sát trên tàu HMS Beagle vòng quanh thế giới. Hành trình kéo dài gần 5 năm đã đưa ông đến Nam Mỹ, quần đảo Galápagos, Úc, Châu Phi và nhiều nơi hoang dã trên thế giới.

• Quan sát và ghi chép: Darwin nổi tiếng tỉ mỉ, kiên nhẫn ghi lại hàng ngàn mẫu vật, ghi chú chi tiết mọi hiện tượng, từ động vật, thực vật đến địa chất.
• Quần đảo Galápagos: Những phát hiện về các loài chim sẻ, rùa khổng lồ và sự thích nghi với môi trường trên đảo đã gieo mầm cho ý tưởng tiến hóa.
• Tinh thần độc lập: Ông từng viết: "Chỉ có kiên nhẫn và đam mê mới đưa ta đến sự thật."

Sau hành trình Beagle, Darwin trở về nước Anh, dành hơn 20 năm nghiên cứu, quan sát và xây dựng lý thuyết tiến hóa qua chọn lọc tự nhiên.

Thuyết tiến hóa & Di sản

Năm 1859, Darwin xuất bản tác phẩm "Nguồn gốc các loài" ("On the Origin of Species") – công trình khoa học gây chấn động toàn thế giới, đặt nền móng cho sinh học hiện đại.

• Chọn lọc tự nhiên: Loài sinh vật biến đổi qua thời gian; những cá thể thích nghi tốt hơn sẽ sống sót và truyền lại đặc điểm cho thế hệ sau.
• Tác động xã hội: Thuyết tiến hóa của Darwin không chỉ thay đổi cách nhìn về sự sống mà còn tạo ra làn sóng tranh luận sâu rộng về tôn giáo, đạo đức và triết học.
• Ảnh hưởng vượt thời đại: Ý tưởng của Darwin mở đường cho di truyền học, sinh học phân tử và hàng loạt ngành khoa học hiện đại sau này.

Dù đối mặt không ít sự chỉ trích, Darwin luôn giữ thái độ khiêm tốn và dũng cảm bảo vệ chân lý. Ông để lại tấm gương về nghị lực, tinh thần tìm tòi và lòng say mê khám phá tự nhiên đến cuối đời.

Đời sống riêng tư & Gia đình

Charles Darwin có cuộc sống gia đình giản dị, hạnh phúc bên người vợ là Emma Wedgwood và các con. Dù bản thân sức khỏe yếu, ông luôn dành thời gian chăm sóc gia đình, khuyến khích các con tìm tòi khoa học, tự do tư duy. Tình cảm gia đình chính là chốn bình yên để Darwin kiên trì theo đuổi nghiên cứu đến cuối đời.

Những hiểu lầm phổ biến

• Không phải người đầu tiên đề xuất tiến hóa: Nhưng Darwin là người xây dựng lý thuyết chọn lọc tự nhiên đầy đủ và có sức thuyết phục nhất.
• Không phủ nhận niềm tin tôn giáo: Darwin tôn trọng đức tin, từng do dự nhiều năm mới công bố học thuyết vì lo ngại tổn thương người thân, bạn bè.
• Không phải "vô thần cực đoan": Suốt đời, Darwin luôn giữ thái độ khiêm nhường và sẵn sàng học hỏi từ mọi ý kiến.

Sách tham khảo đại chúng

Darwin – Nhà tự nhiên học, hành trình vĩ đại và thuyết tiến hóa
Biên soạn: John van Wyhe – Ngọc Du dịch ngày 21/6/2022
Cuốn sách khắc họa sống động hành trình cuộc đời, sự nghiệp khoa học vĩ đại và di sản để lại của Darwin, từ một cậu bé mê thiên nhiên đến người làm thay đổi cả thế giới quan nhân loại.